اقتصاد دانش بنیان

گفت‌و‌گوی دانش‌بنیان با کیوان حمزه‌زاده توفیقی، مدیرعامل شرکت لعابیران

براي شرکت‌هاي دانش‌بنياني که تلاش مي‌کنند محصولات باکيفيت و ارزشمندي توليد کنند، رقابت بخشي از ذات و ماهيت وجودي آن‌هاست. شايد براي آن‌ها رقبايي که محصولات کم‌‌کيفيت توليد مي‌کنند، نوعي فرصت براي به دست آوردن بخش بيشتري از بازار باشند، اما کيوان حمزه‌زاده توفيقي، مديرعامل شرکت لعابيران، اعتقاد دارد وقتي صحبت از بازار خارجي است، چنين محصولاتي هم آبروي صادرات ايران را خواهند برد و هم باعث مي‌شوند ارزآوري اين بازارها را از دست دهيم. توفيقي دانش‌آموخته کارشناسي ارشد مهندسي مواد گرايش سراميک و دانشجوي دکتراي همين رشته در دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات است که از سال 75 جذب صنعت شده است. او در  شرکت کاشي الوند از مديريت آزمايشگاه شروع کرده، سپس از مديريت فروش و بازاريابي تا قائم مقامي مديريت اين شرکت هم مسئوليت داشته است. پس از آن در شرکت کاشي پارس مقام به عنوان مديرعامل و مدير بازرگاني اين شرکت فعال بوده و در نهايت نيز در شرکت کاشي آپادانا سرام با پست معاونت فروش بازاريابي از آن مجموعه خارج شده است.

از سال 1394 هم در شرکت لعابيران با سمت مديرعامل مشغول به کار است. با اين فعال با سابقه حوزه صنعت و توليدات دانش‌بنيان درباره فعاليت شرکت لعابيران و وضعيت فعلي صنايع دانش‌بنيان به گفت‌و‌گو نشستيم که در پي مي‌آيد.

شرکت «لعابيران» در چه حوزه‌اي فعال است و چه نيازي را از صنعت برآورده مي‌کند؟

شرکت لعابيران يک شرکت بورسي متعلق به شرکت سرمايه‌گذاري تامين اجتماعي است که حدود 35 سال است مشغول به کار شده است. اين شرکت مواد اوليه صنعت کاشي و سراميک را که لعاب است، توليد مي‌کند و در اختيار مخاطبانش قرار مي‌دهد. طراحي لعاب يک فعاليت علمي و بسيار تخصصي است و هر کارخانه‌اي فرمول لعاب مخصوص به خود را دارد. در واقع هر محصولمان را بايد جداگانه و ويژه مشتري خاص طراحي کنيم. در نتيجه شرکت‌هاي خارجي که رقباي ما هستند، سرويس و خدماتي به مشتريان مي‌دهند که براي رقابت با آن‌ها بايد سعي کنيم سرويس و خدمات بيشتري را به مشتريان بدهيم. رفع مشکلات توليد، ارتقاي درجه‌بندي محصولات و نهايتا در اختيار قرار دادن کالايي با کيفيت بالا از جمله اهداف ماست که در اين راستا حرکت مي‌کنيم.

فعاليت ما داراي دانش تخصصي است و هرگونه پوشش و لايه‌هاي محافظ را مي‌توانيم طراحي کنيم. موارد زيادي در ذهن ماست و طراحي‌هاي زيادي مي‌توانيم انجام دهيم. مثلا با شرايط فعلي در قسمت جنوب کشور ما شاهد نشت جريان برق هستيم. به اين خاطر که دکل‌هاي برق جنوب کشور به خاطر گرد و غبار نشتي جريان دارند، ولي ما مي‌توانيم لعاب‌هاي خاصي را طراحي کنيم که اين‌ها در برابر نشستن گرد و غبار مقاوم باشد و خودش را تميز کند و اين ذراتي را که برق با ارزش ما را مي‌دزدند و سيستم ما را حذف مي‌کنند، محدود کنيم. اين تنها يک نمونه ساده است. همچنين جايي که فکر کنيم يک پوشش مقاوم به سايش، عايق يا تميزکننده يا مقاوم به حرارت و رطوبت نياز است، مي‌توانيم به عنوان يک پروژه به آن بپردازيم. براي اولين بار در کشور است که ما توانايي اين را پيدا کرده‌ايم که يک‌سري کامپوزيت‌هاي نانومواد را ايجاد کنيم. اين کامپوزيت‌ها مستقيما به عنوان خوراک دستگاه‌هاي پرينتر ديجيتال مورد استفاده قرار مي‌گيرند. تکنولوژي توليد اين ذرات در ابعاد نانو و از سيستم پايين به بالاست. ذکر اين نکته را ضروري مي‌دانم که اين هم براي اولين بار در کشور توليد شده و تمام مواد مورد نياز به شکل واردات به کشور تامين شده است. 

 چطور شد که به ذهنتان رسيد براي طراحي لعاب، يک شرکت دانش‌بنيان راه‌اندازي کنيد؟

از آن‌جا که در کشور ما مزاياي رقابتي قابل توجهي مثل سوخت، مواد اوليه و نيروي کار ارزان داريم، يک شرکت لعاب‌سازي مي‌تواند فعاليت نسبتا خوبي در اين مجموعه داشته باشد و ما را در زمينه واردات لعاب از کشورهاي ايتاليا و اسپانيا بي‌نياز کند.

 الان با چه سرمايه‌اي مشغول به کار هستيد؟

سرمايه ثبتي شرکت لعابيران در حال حاضر حدود ده ميليارد تومان است که به‌زودي دو برابر خواهد شد. طبيعي است که براي راه‌اندازي چنين شرکتي، به ارقامي بيش از اين‌ها نياز است، چون مجموعه کوره‌هايي که در يک شرکت لعاب‌سازي بايد وجود داشته باشد، سرمايه اصلي ريالي و ارزي آن مجموعه است. تمامي آجرهاي نسوزش و همينطور استراکچر و تکنولوژي‌اش از خارج وارد مي‌شود. به همين خاطر است که در بدو راه‌اندازي، ارقام بيش از اين‌هاست، ولي به خاطر قدمت لعابيران، استهلاک سرمايه اين رقم تا اندازه‌اي کاهش يافته است.

راه‌اندازي يک مجموعه لعاب‌سازي کار سهل و ممتنعي است، از اين نظر که در ظاهر قضيه، ما يک سالن کوچک توليدي و يک مجموعه‌اي که بشود لعاب را در آن ذوب کرد، نياز داريم، ولي آنچه که مسلم است مواد اوليه و دانشي که پشت اين قضيه است، باعث مي‌شود شما توانايي اين را داشته باشيد که از خاک معمولي که عمدتا از جنس سيليس و کائولند و فلدس است، محصولي را ايجاد کنيد که اين محصول با ارزش افزوده بالايي بتواند به فروش برسد.

 براي ادامه راه دانش‌بنياني که در پيش گرفته‌ايد، با چه چالش‌هاي مالي و غيرمالي روبه‌رو هستيد؟

سهام شرکت لعابيران صد درصد داخلي و متعلق به شرکت سرمايه‌گذاري تامين اجتماعي است. برخلاف شرکت‌هاي دولتي و نيمه‌دولتي که يک‌سري مشکلات و چالش‌ها را دارند، ما سعي کرده‌ايم که در لعابيران چابک‌تر عمل کنيم و وابستگي‌هاي زيادي به سرعت پايين شرکت‌هاي بزرگ و دولتي نداشته باشيم و مستقل‌تر عمل کنيم، ولي طبيعي است که مثل بقيه شرکت‌ها چالش‌هاي مالي وجود داشته باشد. بحث تامين بازار محصولاتي مثل کاشي و سراميک که به خاطر رکود مسکن، افت قابل توجهي پيدا کرده است، از جمله اين مشکلات است. طبيعتا چون آن‌ها مشتري‌هاي اصلي ما هستند، ما هم با ميزان فروش کمتري مواجه هستيم.

البته براي خروج از اين‌گونه بحران‌ها سعي کرديم نگاهمان را به سمت خارج از کشور متمرکز کنيم و نهايتا با ايجاد بازار صادراتي براي اولين بار توانستيم بحران‌هاي مالي شرکت را تا اندازه‌اي کاهش دهيم. اين کار تازه شروع شده، ولي چشم‌انداز بسيار روشني دارد و در زمان کوتاهي خواهيم توانست مشکلات مالي را رفع کنيم.

 يعني از سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي هم بهره مي‌بريد يا اين‌که به ايجاد بازار صادراتي چشم دوخته‌ايد؟

ما سرمايه‌گذار خارجي نداريم، ولي با توجه به ظرفيت توليد سال گذشته و قراردادهاي صادراتي که امضا کرده‌ايم، در حوزه ايجاد بازار صادراتي چشم‌انداز روشني داريم و اميدواريم بتوانيم در سه ماهه اول سال، کل بودجه سال پيشمان را با فروش محصول به خارج از کشور جبران کنيم. با توجه به اين‌که اين فروش نقد است و حجم زيادي را پوشش مي‌دهد، سبب خواهد شد که سربار کمتري داشته باشيم و سودآوري مجموعه ما را تضمين خواهد کرد.

 فکر مي‌کنيد مهم‌ترين مزيت اين شرکت دانش‌بنيان در مقايسه با ساير شرکت‌هاي مشابه در چه مواردي خلاصه مي‌شود؟

درخصوص اين شرکت به عنوان يک شرکت توليدکننده محصول خاص، ضرورت دارد که براي هر کارخانه، محصول ويژه خودشان را طراحي کنيد. ما اگر اين بحث را به عنوان يک محور دانشي در نظر بگيريم و در راستاي صادراتي که با حريف خارجي شروع کرده‌ايم، حرکت و تلاش کنيم تا رضايت او را جلب کنيم، به ارقام جالبي مي‌رسيم. ما موفق شده‌ايم تا الان حدود پانصد تن محصول در دو ماهه اول سال 96 صادر کنيم و اين عدد به‌راحتي مي‌تواند به ظرفيتي بالغ بر شش تا هفت هزار تن برسد. ما ذهنيتمان اين است که حداقل ماهانه هزار تن صادرات داشته باشيم. اما چون تازه شروع کرده‌ايم، هنوز به حداکثر ظرفيت خود نرسيده‌ايم. ولي اين بحث افتخارانگيز است که توانسته‌ايم به مشتري سخت‌پسند خارجي لعاب را بفروشيم و اين ما را در رده بالاي توليدکنندگان داخلي قرار مي‌دهد. مخاطبان ما کارخانه‌ها هستند. فرق ما با بقيه شرکت‌ها اين است که ما محصول حدواسط توليد مي‌کنيم و محصول ما مستقيما به دست مصرف‌کننده نهايي نمي‌رسد، بلکه افراد متخصصي هستند که محصول و کالاي ما را مي‌گيرند و آن را تبديل به يک کالاي نهايي مي‌کنند. به همين خاطر سختگيري‌شان به کيفيت محصول ما بالاتر است و اين مسئله کار ما را سخت‌تر مي‌کند. خوشبختانه در بسياري از موارد توانايي اين را داشته‌ايم که رقباي خارجي را از شرکت‌هايي که در ايران جنس مي‌فروختند، کنار بگذاريم و ما به جاي اين‌ها جنس بفروشيم که اين براي ما افتخار بزرگي است.

 چه سيستمي براي تبليغ محصولات دانش‌بنيان اين شرکت داريد؟

در زمينه تبليغات معتقديم که عملکرد سيستم، خود به معناي تبليغات است. چون واقعيت اين است که مخاطب ما مخاطب خاص است و نهايتا ما شايد در کل مجموعه داخل کشور کمتر از ده مشتري داشته باشيم. بنابراين بحث تبليغات در مورد ما چندان صدق نمي‌کند. آنچه که مسلم است، اين است که محصول باکيفيت همواره مشتري خود را دارد. اين‌که ما به شرکت‌هايي کالا مي‌فروشيم که در سطح کشور در رده‌هاي بالا قرار دارند، براي ما کفايت مي‌کند.

 براي پيشبرد اهداف دانش‌بنيان اين شرکت، انتظار چه نوع حمايتي را داريد؟

بزرگ‌ترين معضل ما بحث برگشت سرمايه است. ما با زحمت زيادي مواد اوليه را تهيه کرديم و به محصول تبديل کرديم و به فروش رسانديم، ولي برگشت پول براي ما در طولاني‌مدت اتفاق مي‌افتد و اين مسئله به بنيه مالي شرکت آسيب مي‌زند. در اين زمينه ضرورت دارد حمايت‌هايي اتفاق افتد که زودتر بتوانيم برگشت سرمايه را داشته باشيم تا بتوانيم همين سرمايه را براي تهيه مواد اوليه يا ارتقاي سيستم‌هاي توليدي به کار بگيريم. عليرغم اين‌که شرکت نيمه‌دولتي هستيم، اما روي پاي خودمان ايستاده‌ايم و حمايت خاصي از ما صورت نمي‌گيرد. آنچه مسلم است، شرکت و سازمان‌هاي خدمات‌رسان، انتظارات خاص خود را دارند و يک شرکت توليدي مثل ما، نياز به حمايت‌هايي دارد که بتواند بحران‌هايي مثل کمبود نقدينگي را مديريت کند و نهايتا از اين مشکلات سربلند بيرون آيد.

 براي دانش‌آموختگاني که قصد دارند يک شرکت دانش‌بنيان را راه‌اندازي کنند، چه توصيه‌هايي داريد؟

کساني که تلاش مي‌کنند يک شرکت دانش‌بنيان را راه‌اندازي کنند، بايد در ابتدا بازار مصرف کالايشان را خوب شناسايي کنند. متاسفانه بسيارند کساني که شرکت‌هايي را راه‌اندازي کرده‌اند، در حالي که من ايراني به تامين‌کننده ايراني خودم اطمينان نکرده‌ام و با خريد کالاي خارجي، به اين شرکت‌هاي نوپاي دانش‌بنيان اجازه نداده‌ام خود را نشان دهند و محصول خود را عرضه کنند و بفروشند. اين موضوع حتي در رده‌هاي کلان دولتي هم ديده مي‌شود. بارها ديده شده که دانشگاهيان تلاش کرده‌اند مجموعه‌هاي صنعتي کوچک طراحي کنند و يک محصول استراتژيک را تامين کنند و در اختيار کشورشان بگذارند، اما حمايت‌هاي کافي از آن‌ها نداشته‌ايم و خريد محصول مشابه از شرکت‌هاي خارجي را در اولويت قرار داده‌ايم. بنابراين توصيه مي‌کنم اول در زمينه بازار محصول و نهايتا محکم کردن جاي پايشان اقدام و سپس سرمايه‌گذاري کنند.

 کمي هم از اعضاي تيم لعابيران و تخصص‌هايشان برايمان بگوييد.

در شرکت لعابيران تيم تخصصي، مجموعه فداکاري هستند که از نظر دانش و سواد در سطح بالايي قرار دارند. ما جزو مجموعه‌هايي هستيم که بالاترين سطح سواد را در مجموعه توليديمان داريم. کل دوستاني که در شرکت مشغول به کار هستند، اعم از تيم‌هاي توليدي و اداري ما و بخش‌هاي طراحي، 160 نفر هستند که 30 نفرشان کارهاي تخصصي انجام مي‌دهند و ميانگين مدرک تحصيليشان ليسانس است. آنچه که مسلم است، اين است که شرکت لعابيران تمام تلاش خود را براي ايجاد کار در مجموعه مي‌کند. البته سيستم‌هاي ما اتوماتيک و نيمه‌اتوماتيک هستند و طبيعتا منطق خاصي را دنبال مي‌کنند و تعداد خاصي از نفرات را مي‌توانند مشغول به کار کنند. با اين حال تلاش ما براي افزايش ظرفيت توليدي قطعا منجر به اين خواهد شد که افراد بيشتري را به کمک بطلبيم. توليدات ما به خارج از کشور صادر مي‌شود و هم‌رده محصولات خارجي است و مورد رضايت مصرف‌کنندگان خارجي. خوشحاليم که توانسته‌ايم براي اولين بار در ايران اين کار را انجام دهيم و با تمام توان در اين مسير پيش مي‌رويم.

 فکر مي‌کنيد مسئولان چه کمکي مي‌توانند براي توسعه فعاليت‌هاي دانش‌بنيان در کشور بکنند؟

صحبتي که با مسئولان محترم دارم، اين است که فراموش نکنند ما سربازان جبهه اقتصادي هستيم که سلاح ما، حمايت مسئولان است. در زمينه تامين مواد مورد نياز و تامين منابع مالي، تدوين استانداردهايي براي حفظ آبروي مجموعه‌هايي که با کيفيت کار مي‌کنند و جلوگيري از فعاليت مجموعه‌هاي داخلي که کالاي استاندارد توليد نمي‌کنند و آبروي محصول ايران و ايراني را مي‌برند، از جمله انتظارات ما از مسئولان است. يعني مشخصا بحث تقويت استانداردها در زمينه‌هاي مختلف و تامين منابع مالي مهم‌ترين نيازهايي است که ما انتظار داريم در اختيار توليدکننده گذاشته شود

منبع:مجله دانش بنیان